Gan nhiễm mỡ xảy ra khi có sự tích tụ quá nhiều chất béo trong tế bào gan. Khi lượng mỡ trong gan vượt quá 5% trọng lượng gan, được xem là gan nhiễm mỡ. Tình trạng này có thể dẫn đến viêm gan, xơ gan và suy gan nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến khiến bạn bị gan nhiễm mỡ.
Xem thêm:
- Bệnh gan nhiễm mỡ là gì? Nguyên nhân và điều trị gan nhiễm mỡ
- Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không? Triệu chứng và cách chữa trị
- Thuốc điều trị gan nhiễm mỡ độ 2 tốt nhất hiện nay
Rượu bia
Thành phần chính trong rượu bia là ethanol (cồn). Khi vào cơ thể, ethanol được chuyển hóa chủ yếu ở gan qua hai giai đoạn:
- Giai đoạn 1: Ethanol được chuyển hóa thành acetaldehyde bởi enzyme alcohol dehydrogenase (ADH). Acetaldehyde là một chất độc hại, có khả năng gây tổn thương tế bào gan.
- Giai đoạn 2: Acetaldehyde được chuyển hóa thành acetate bởi enzyme aldehyde dehydrogenase (ALDH). Acetate sau đó được chuyển hóa thành carbon dioxide và nước.
Cả ethanol và acetaldehyde đều góp phần vào sự phát triển của gan nhiễm mỡ thông qua các cơ chế sau:
Ethanol:
- Tăng NADH/NAD+: Quá trình chuyển hóa ethanol tạo ra một lượng lớn NADH, làm tăng tỉ lệ NADH/NAD+ trong tế bào gan. Sự mất cân bằng này ức chế quá trình oxy hóa axit béo, dẫn đến tích tụ triglyceride.
- Ức chế β-oxidation: Ethanol ức chế quá trình β-oxidation, một quá trình quan trọng trong việc phân hủy axit béo để tạo năng lượng. Sự ức chế này làm tăng tích tụ axit béo trong gan.
- Kích thích tổng hợp axit béo: Ethanol kích thích hoạt động của enzyme fatty acid synthase, enzyme chịu trách nhiệm tổng hợp axit béo. Điều này dẫn đến tăng sản xuất axit béo và tích tụ triglyceride trong gan.
Acetaldehyde:
- Gây stress oxy hóa: Acetaldehyde kích thích sản sinh các gốc tự do, gây stress oxy hóa và tổn thương tế bào gan. Stress oxy hóa làm rối loạn chức năng ty thể, ảnh hưởng đến quá trình oxy hóa axit béo và góp phần vào sự phát triển của gan nhiễm mỡ.
- Kích hoạt tế bào hình sao: Acetaldehyde kích hoạt tế bào hình sao, một loại tế bào có vai trò quan trọng trong quá trình xơ hóa gan. Khi được kích hoạt, tế bào hình sao sản xuất collagen, góp phần hình thành các mô sẹo và xơ hóa gan.
- Gây viêm: Acetaldehyde kích thích giải phóng các cytokine tiền viêm, gây viêm gan và thúc đẩy quá trình gan nhiễm mỡ.
Ngoài ra, rượu bia còn ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột, làm tăng tính thấm của ruột và giải phóng các độc tố vào máu. Các độc tố này khi đến gan sẽ gây viêm và thúc đẩy quá trình gan nhiễm mỡ.
Tóm lại, rượu bia gây gan nhiễm mỡ thông qua nhiều cơ chế phức tạp, liên quan đến cả ethanol và acetaldehyde. Việc lạm dụng rượu bia trong thời gian dài có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, dẫn đến viêm gan, xơ gan và suy gan.
Béo phì
Mô mỡ dư thừa, đặc biệt là mỡ nội tạng, giải phóng một lượng lớn axit béo tự do vào máu. Gan hấp thụ axit béo này để chuyển hóa, nhưng khi lượng axit béo vượt quá khả năng xử lý của gan, chúng sẽ tích tụ lại dưới dạng triglyceride.
Béo phì thường đi kèm với kháng insulin. Insulin là hormone giúp điều hòa lượng đường trong máu và chuyển hóa chất béo. Kháng insulin làm giảm khả năng sử dụng glucose của cơ thể, khiến gan phải tăng cường sản xuất glucose từ các nguồn khác, bao gồm cả axit béo. Quá trình này góp phần làm tăng tích tụ mỡ trong gan.
Rối loạn chuyển hóa
Insulin là hormone do tuyến tụy tiết ra, có vai trò giúp glucose đi từ máu vào tế bào để tạo năng lượng. Khi cơ thể kháng insulin, các tế bào, đặc biệt là tế bào cơ và tế bào mỡ, không phản ứng tốt với insulin. Điều này khiến glucose không thể vào tế bào hiệu quả, dẫn đến tăng lượng đường trong máu.
Khi tế bào không hấp thụ đủ glucose, cơ thể sẽ phát tín hiệu cho gan tăng cường sản xuất glucose. Gan sẽ chuyển hóa các chất khác, bao gồm cả axit béo, thành glucose thông qua quá trình tân tạo đường. Tình trạng này làm giảm hoạt động của các enzyme tham gia vào quá trình oxy hóa axit béo ở gan.
Ngoài ra, khi bạn bị mỡ máu, nồng độ cholesterol và triglyceride trong máu tăng cao, gan phải làm việc nhiều hơn để chuyển hóa và loại bỏ chúng. Nếu lượng mỡ vượt quá khả năng xử lý của gan, chúng sẽ tích tụ lại, gây gan nhiễm mỡ.
Chế độ ăn uống
- Thừa chất béo: Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa làm tăng lượng axit béo được đưa đến gan, góp phần làm tăng tích tụ mỡ.
- Thừa đường và tinh bột tinh chế: Tiêu thụ quá nhiều đường fructose (có nhiều trong nước ngọt, bánh kẹo) làm tăng tổng hợp axit béo và triglyceride ở gan.
- Thiếu hụt choline: Choline là một chất dinh dưỡng quan trọng cho chuyển hóa chất béo. Thiếu hụt choline làm giảm khả năng vận chuyển mỡ ra khỏi gan, dẫn đến tích tụ mỡ.
Các yếu tố khác
- Một số loại thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid, thuốc chống trầm cảm, thuốc hạ mỡ máu có thể gây tác dụng phụ là gan nhiễm mỡ.
- Viêm gan virus: Viêm gan B và C mãn tính có thể làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.
- Bệnh lý di truyền: Một số bệnh lý di truyền hiếm gặp cũng có thể gây gan nhiễm mỡ.
- Giảm cân nhanh: Giảm cân quá nhanh có thể khiến cơ thể giải phóng một lượng lớn axit béo vào máu, làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ.
- Ngưng thở khi ngủ: Hội chứng ngưng thở khi ngủ làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa oxy.
Để phòng ngừa gan nhiễm mỡ, bạn nên
- Hạn chế rượu bia: Hạn chế hoặc tránh hoàn toàn việc uống rượu bia.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường xuyên để kiểm soát cân nặng.
- Chế độ ăn uống cân bằng: Hạn chế chất béo, đường, tinh bột tinh chế, tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt.
- Kiểm soát bệnh lý nền: Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường, tăng lipid máu.
- Khám sức khỏe định kỳ: Thực hiện các xét nghiệm chức năng gan định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào của gan nhiễm mỡ, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.