Các Loại Thuốc Khiến Men Gan Tăng Cao Ai Cũng Nên Biết

Quá trình chuyển hóa thuốc tạo ra chất gây độc cho gan

Gan là "nhà máy" chuyển hóa chính của cơ thể, chịu trách nhiệm xử lý và loại bỏ hầu hết các loại thuốc. Trong quá trình chuyển hóa, thuốc được biến đổi thành các chất chuyển hóa, một số trong số đó có thể gây độc cho tế bào gan. Nếu gan không thể xử lý hiệu quả các chất chuyển hóa này, chúng sẽ tích tụ và gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến tăng men gan.

Gánh nặng lên gan

Khi sử dụng nhiều loại thuốc cùng một lúc hoặc dùng thuốc với liều lượng cao, gan sẽ phải làm việc quá tải. Điều này giống như việc bắt một chiếc máy chạy liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi, dẫn đến sự hao mòn và tổn thương.

Tính độc trực tiếp của thuốc

Một số loại thuốc có thể gây độc trực tiếp lên tế bào gan, ngay cả khi được sử dụng đúng liều lượng. Điều này có thể do thuốc hoặc chất chuyển hóa của nó có khả năng liên kết với các thành phần của tế bào gan, gây tổn thương và chết tế bào.

Một số yếu tố khác

• Phản ứng miễn dịch: Trong một số trường hợp, hệ miễn dịch có thể nhận diện thuốc hoặc chất chuyển hóa của nó là "kẻ xâm nhập" và tấn công chúng. Phản ứng miễn dịch này có thể gây viêm và tổn thương gan, dẫn đến tăng men gan.
• Tương tác thuốc: Sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc có thể làm thay đổi cách gan chuyển hóa từng loại thuốc, dẫn đến tích tụ chất chuyển hóa độc hại hoặc làm giảm hiệu quả của một số thuốc. Tương tác thuốc có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan và tăng men gan.
• Liều lượng và thời gian sử dụng: Sử dụng thuốc quá liều hoặc trong thời gian dài có thể làm tăng gánh nặng cho gan, làm tăng nguy cơ tổn thương và tăng men gan. Ngay cả những loại thuốc thông thường, nếu sử dụng quá liều hoặc kéo dài, cũng có thể gây hại cho gan.
•  Yếu tố cá nhân: Mỗi người có sự khác biệt về di truyền, tuổi tác, tình trạng sức khỏe và các yếu tố môi trường, ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa và phản ứng với thuốc. Một số người có thể nhạy cảm hơn với một số loại thuốc và dễ bị tổn thương gan hơn.

Các dấu hiệu nhận biết gan bạn đang bị tổn thương do thuốc:

• Mệt mỏi: Là triệu chứng thường gặp nhất khi gan bị tổn thương.
• Vàng da, vàng mắt: Do sự tích tụ bilirubin trong máu.
• Sưng bụng: Do tích tụ dịch trong ổ bụng.
• Ngứa: Do tăng nồng độ acid mật trong máu.
• Tiểu sẫm màu, phân nhạt màu: Do rối loạn chức năng gan.
• Chán ăn, buồn nôn: Do ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa.

Các Loại Thuốc Khiến Men Gan Tăng Cao Ai Cũng Nên Biết

Dưới đây là một số loại thuốc phổ biến có thể gây tăng men gan và cơ chế tác động của chúng:

Thuốc giảm đau, hạ sốt

Paracetamol là một loại thuốc giảm đau, hạ sốt phổ biến và tương đối an toàn khi sử dụng đúng liều lượng. Tuy nhiên, khi sử dụng quá liều, paracetamol có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.

Khi quá liều, gan không thể chuyển hóa hết paracetamol thành các chất không độc hại. Một chất chuyển hóa trung gian độc hại gọi là NAPQI sẽ tích tụ trong gan, gây tổn thương và chết tế bào gan, dẫn đến tăng men gan và suy gan cấp tính. Tham khảo liều nguy hiểm khi sử dụng paracetamol:

• Người lớn:

  • Liều độc một lần: ≥ 150mg/kg cân nặng (ví dụ: 7.5g paracetamol cho người 50kg)
  • Liều độc tích lũy: > 4g/ngày trong nhiều ngày liên tiếp

• Trẻ em:

  • Liều độc một lần: ≥ 150mg/kg cân nặng
  • Liều độc tích lũy: > 90mg/kg/ngày trong nhiều ngày liên tiếp

• Người có bệnh gan mạn tính:

  • Liều độc có thể thấp hơn đáng kể so với người bình thường, thậm chí chỉ 4g trong vòng 40 giờ cũng có thể gây ngộ độc.

Ngoài paracetamol, các thuốc giảm đau nhóm NSAID (như ibuprofen, aspirin, naproxen) có thể gây độc trực tiếp lên tế bào gan, dẫn đến viêm gan và tổn thương gan. 

Các loại thuốc thường gặp: Paracetamol (acetaminophen), ibuprofen, aspirin, naproxen, diclofenac.

Lưu ý khi sử dụng paracetamol để tránh tăng men gan

Để sử dụng paracetamol an toàn và tránh gây tăng men gan, bạn cần lưu ý những điểm sau:

• Tuân thủ liều lượng khuyến cáo: Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để biết liều dùng chính xác cho trẻ.
• Không sử dụng quá 5 ngày liên tục: Nếu triệu chứng đau hoặc sốt kéo dài hơn 5 ngày, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ. Không tự ý kéo dài thời gian sử dụng paracetamol mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
• Tránh sử dụng cùng lúc với các thuốc khác có chứa paracetamol: Đọc kỹ thành phần của các loại thuốc bạn đang sử dụng để tránh dùng quá liều paracetamol.
• Hạn chế sử dụng rượu bia: Rượu bia có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan khi sử dụng cùng với paracetamol. Nếu bạn phải uống rượu bia, hãy hạn chế ở mức tối thiểu và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Thuốc kháng sinh

Thuốc điều trị bệnh mãn tính

Khi bạn phải sử dụng lâu dài một số loại thuốc có thể dẫn đến tích lũy chất chuyển hóa độc hại trong gan, gây tổn thương gan mạn tính. Ngoài ra, bản thân các bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch, cao huyết áp cũng có thể làm giảm chức năng gan, khiến gan dễ bị tổn thương hơn khi sử dụng thuốc. Ví dụ:

• Thuốc điều trị tiểu đường: Metformin, sulfonylurea, thiazolidinedione, insulin.
• Thuốc điều trị tim mạch: Statin (giảm cholesterol), thuốc chẹn beta, thuốc ức chế men chuyển, thuốc chống loạn nhịp tim.
• Thuốc điều trị cao huyết áp: Thuốc ức chế men chuyển, thuốc chẹn beta, thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn kênh calci.

Thuốc khác

• Thuốc chống nấm: Fluconazole, itraconazole, ketoconazole.
• Thuốc chống co giật: Phenytoin, carbamazepine, valproic acid.
• Thuốc chống trầm cảm: Một số thuốc chống trầm cảm ba vòng và thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có thể gây tăng men gan.
• Các trường hợp đặc biệt gây tăng men gan:
  • Thuốc giảm cân: Một số loại thuốc giảm cân không rõ nguồn gốc hoặc chứa các thành phần độc hại có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.
  • Thực phẩm chức năng: Một số thực phẩm chức năng có thể chứa các thành phần không được kiểm soát chặt chẽ, có thể gây hại cho gan.
  • Thuốc nam, thuốc đông y: Một số loại thuốc nam, thuốc đông y không rõ nguồn gốc hoặc sử dụng không đúng cách có thể gây tổn thương gan.

Lưu ý chung khi sử dụng thuốc để tránh tăng men gan

Tóm lại, việc sử dụng thuốc có thể gây ra nhiều tác động không mong muốn lên gan, đặc biệt là tình trạng tăng men gan. Để phòng tránh và phát hiện sớm các vấn đề về gan, việc theo dõi định kỳ chỉ số men gan là cần thiết. Bên cạnh đó, việc tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng và duy trì lối sống lành mạnh là những biện pháp quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe lá gan. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể